Welkom
Welkom op de website van De Compagnonswijk. Hier wordt u geïnformeerd over het bijzondere en kleinschalige woningbouwinitiatief aan de noordwestkant van Appelscha, tussen de Vaart NZ en het Zuideinde/Willemstad. Het plan is om op deze locatie 12 woningen te bouwen. En dat gebeurt niet met simpelweg een ‘straatje erbij’. De beoogde woningbouw moet bijdragen aan een verbetering van de dorpsrand en aan herstel van het oude veenlandschap. Daarnaast sluit het plan aan op het concept van Blue Zones (Bloei zone). Bloei zone is speerpunt in Appelscha en heeft tot doel om haar inwoners gezond oud te laten worden. (zie ook bloeizoneappelscha.nl).
Voor de woningen binnen De Compagnonswijk geldt een ambitieus programma. De focus ligt op een vernieuwende architectuur en een minimale ecologische voetafdruk. De woningen blijven ondergeschikt aan landschap, waarin ze ‘te gast zijn’. Je zou met recht van ‘nieuwe monumenten’ kunnen spreken.
Wilt u meer weten over De Compagnonswijk? Oriënteer u verder op deze website en neem desgewenst contact met ons op via het contactformulier.
Agenda
- 2021: Eerste contacten met de gemeente Ooststellingwerf over haalbaarheid initiatief
- 2022: Indiening principeverzoek
- 2023: Positief principebesluit college van burgemeester en wethouders
- Oktober 2023: Start participatie direct omwonenden
- 14 november 2023: Presentatie Plaatselijk Belang
- November-december 2023: Tweede en derde ronde gesprekken direct omwonenden
- 1 februari 2024: Terugkoppeling participatie aan direct omwonenden
-
Maart 2024: Afronding participatie
- Q1-2/2024: Uitwerken stedenbouwkundig ontwerp, uitvoeren onderzoeken, voorbereiden vergunningaanvraag
-
27 juni 2024: Presentatie beeldkwaliteitsplan (BKP) aan omwonenden
-
Juli 2024: Individuele gesprekken met omwonenden over planproces, de verdere planuitwerking en specifieke wensen
-
Eind Q3/2024: Start aanvraag procedure
Aanleiding & Ambitie
De Compagnonswijk voegt niet zomaar woningen aan Appelscha toe. Het plan beoogt een upgrade van de noordwestelijke dorpsrand te zijn, waarin harde achterkanten van (bedrijfs)bebouwing plaats maken voor een zachte landschappelijke overgang. De Compagnonswijk wordt gedragen door landschapsvernieuwing, waarbij boomsingels en sloten van het voormalige woudontginningslandschap worden teruggebracht. In dit vernieuwde landschap krijgen de woningen hun plek.
Voor de woningen ligt de focus op vernieuwende architectuur en een minimale ecologische voetafdruk. Er worden twaalf woningen gebouwd, waarvan vier in een geclusterde eenheid. Deze woningen blijven ondergeschikt aan het landschap. Het maaiveld wordt als het ware opgetild om plek te bieden aan de woningen. De buitenruimtes worden mee-ontworpen om verrommeling te voorkomen. Er wordt zodoende letterlijk in het landschap gewoond. Dit concept is dermate innovatief dat je met recht van ‘nieuwe monumenten’ kan spreken.
De Compagnonswijk is uitgesproken duurzaam en natuurinclusief. Bodem en water zijn sturend in de inrichting en het beheer van het terrein. Daarmee wordt ingespeeld het veranderende klimaat. Verder zijn de woningen energieneutraal en (semi) off-grid. Er kan elektriciteit worden geleverd vanuit de geclusterde wooneenheid, die daarmee tevens als Virtual Power Plant dient. De elektriciteit wordt deels opgewekt via de centrale zonnecarport. Het terrein rond de woningen wordt ingezaaid met bloem- en kruidenrijk grasland. Hierop wordt ecologisch beheer toegepast. Tezamen met de nieuwe boomsingels en sloten, zal de biodiversiteit op de locatie fors toenemen.
Locatie
De locatie is afgebeeld aan de rechterzijde. Het gaat om een perceel van circa 2 hectare dat in agrarisch gebruik is. Aan de westzijde grenst de locatie aan de achterkanten van de woon- en bedrijfsbebouwing langs de Vaart NZ. De oostelijke grens wordt gevormd door het Zuideinde. Aan de oostzijde ligt de bedrijfsbebouwing van kwekerij Symbiose.
Analyse
Historie en landschap
Appelscha ligt op de overgang tussen zand- en hoogveengronden. De oorspronkelijke nederzetting ‘Hoog Appelsche’, dat samen met enkele andere buurtschappen Appelsche (oftewel ‘appelbos’) vormde, werd gebouwd op de zandgronden en bestond uit 13 boerderijen langs de brink. Een viertiende boerderij werd in het noorden op de veengronden gebouwd. Vanaf de brink kon via een zandpad deze hoeve worden bereikt. Op dit pad takte de route naar Vogtele (het huidige Fochteloo) aan. In 1630 werd begonnen met het graven van de Opsterlandsche Compagnonsvaart, een kanaal tussen Gorredijk en Smilde, dat nodig was voor de afvoer van turf. Deze vaart doorkruiste de veengronden net ten noorden van de brink. De route naar Fochteloo bleef liggen, maar takte voortaan aan op de noordelijke begeleidingsroute langs het water. Iets richting het oosten werd een brug aangelegd. Bij de ingebruikname van de Compagnonsvaart, rond 1830, verplaatste het zwaartepunt van het dorp zich langzaam maar zeker richting het kanaal. Aan beide kanten werden woningen gebouwd voor veenarbeiders en ontstonden de eerst winkeltjes. De wegen aan weerszijden van het water werden de hoofdstraten van de veenkolonie Appelscha. De bebouwinglinten werden door de jaren heen steeds verder verdicht. De Vaart vormde het centrum van het dorp, daaromheen lagen enkele buurtschappen, zoals Willemstad, Oude Willem en de oorspronkelijke bebouwing rondom de brink, ook wel Boerestreek genoemd.
Op de historische kaart van rond 1930 zien we het landschap van Appelscha in haar puurste vorm: de beboste zandgronden in het zuiden, de veengronden in het noorden het daartussen de Compagnonsvaart met haar min of meer aaneengesloten bebouwinglinten die daar doorheen snijdt. Het landschap is kleinschalig en besloten. Veel kavels werden begeleid door houtwallen of boomsingels, waardoor de verschillende verkavelingsrichtingen werden geaccentueerd. Na de oorlog veranderde het landschap flink. Als gevolg van schaalvergroting en herverkavelingen verdween het fijnmazige slotenpatroon en veel groensingels moesten het veld ruimen. Vooral aan de veenkant van het dorp, toch al het minst besloten deel, verdween veel groen. Ook werd niet alleen meer in het lint of langs bestaande wegen gebouwd, voortaan werden delen van het landschap planmatig ingevuld. In eerste instantie (jaren ‘60 tot ‘80) aan de zuidkant van de Vaart, later (vanaf jaren ‘90) ook aan de noordzijde.
1954
In het interbellum is Appelscha nauwelijks veranderd. Wel zijn in de oorlogsjaren veel boomsingels gekapt.
1982
Ook de gronden tussen Compagnonsvaart en Boerestreek werden bebouwd. Aan de noordzijde verandert niet veel. Wel werd de weg vanaf het Zuideinde verlengd tot aan de brug, waarmee het plangebied min of meer van het landschap werd afgesneden.
Wegen
Op de wegenstructuurkaart valt goed het verschil tussen de zandgronden en het hoogveen op. De weg naar Fochteloo (het Zuideinde) begon vroeger bij de oude brink (de Boerestreek), maar werd bij de aanleg van de Compagnonsvaart van het oude Appelscha afgesneden. De aantakking op de Vaart lag jarenlang ten noorden van het plangebied. In de jaren ‘80 is het Zuideinde verlengd tot aan de brug. De oude aantakking is nog aanwezig in de vorm van een laantje (in particulier eigendom).
Water
De waterstructuurkaart geeft een goed beeld van de kleinschaligheid van het oorspronkelijke landschap en de schaalvergroting die in de jaren na de oorlog is doorgevoerd. Ook binnen de grenzen van het plangebied zijn diverse sloten gedempt. Ten zuiden van de locatie loopt nog wel een belangrijke watervoerende sloot (de Boksloot) die loost op de Vaart. Het verschil tussen beide waterniveaus wordt overbrugd door een stuw.
Groen
Op de groenstructuurkaart is duidelijk te zien dat het landschap aan beide kanten van de vaart vroeger erg besloten was. Alleen ten oosten van het plangebied was het landschap iets opener. Na de oorlog zijn veel boomstructuren verdwenen en ook komen bospercelen voor. Het oorspronkelijke coulisselandschap, kenmerkend voor vroege veenontginningen, is aan de oostzijde van de Vaart grotendeels verdwenen. Ten noorden van de het plangebied staat nog het bomenlaantje dat vroeger de doorgaande weg begeleide.
In de samenvoeging van wegen-, water- en groenstructuurkaarten valt wederom de schaalvergroting van het landschap op. De oorspronkelijke verkavelingsrichtingen zijn echter nog altijd aanwezig én afleesbaar. Het plangebied voegt zich hier nog steeds in, maar raakte enigszins geïsoleerd door het doorgetrokken Zuideinde.
Stedenbouwkundig ontwerp
Het ontwerp van het landschapsplan grijpt terug, maar borduurt vooral ook voort op het woudontginningslandschap, waarin het plangebied is gelegen. In het plangebied wordt de structuur en schaal van het landschap hersteld door het terugbrengen van verdwenen elementen als sloten en boomsingels. Door het terugbrengen van deze zo bij dit landschap horende elementen wordt plangebied weer onderdeel van dit landschap. Het omliggende landschap breidt zich als het ware uit tot de achterkanten van de lintbebouwing. De bestaande weg (Zuideinde) snijdt hier als wezensvreemd element door heen.
In dit herstelde landschap wordt, in lijn met en ondergeschikt aan het landschap, een kleinschalig woonprogramma tussen de singels gerealiseerd. Het plan bestaat uit acht vrijstaande woonvolumes en één woonvolume waarin vier wooneenheden geclusterd zijn. In totaal gaat het om negen woonvolumes die verspreid gesitueerd zijn in het plangebied. De langgerekte woonvolumes hebben dezelfde richting als de structuur van het landschap en liggen aansluitend aan ‘bestaand stedelijk gebied’ (BSG). Het plangebied wordt ontsloten vanaf het Zuideinde middels een weg die parallel aan de bomenlaan en oude route loopt.
Langs de oostrand van het plangebied is ruimte voor waterberging. De boomsingels met onderbegroeiing van inheemse struikensoorten dragen samen met het bloem-en kruidenrijke grasland en de teruggebrachte sloten bij aan de biodiversiteit in het plangebied. Geheel in lijn met het landschappelijke karakter van deze ontwikkeling zullen de paden in het plangebied met minimale verharding worden uitgevoerd. De hoogst noodzakelijke verlichting zal laag boven maaiveld worden aangebracht, zodat de omgeving en flora en fauna niet verstoord worden. Het parkeren voor bewoners van de vrijstaande woonvolumes wordt (half) verdekt gerealiseerd zodat de geparkeerde auto’s vanaf de Oostzijde niet waarneembaar zijn. De bewoners van het grotere woonvolume en de gasten kunnen aan de noordwestzijde parkeren op een landschappelijk ingepast parkeerterrein. Een deel van dit parkeerterrein is overdekt door zonnecarports.
Een stevige houtwal met onderbegroeiing langs de westelijke rand van het plangebied zorgt ervoor dat de ontsierende loodsen aan het zicht worden onttrokken.
Beeldkwaliteitsplan
Om het hoge ambitieniveau voor het landschap en de woningbouw waar te kunnen maken, is een beeldkwaliteitsplan opgesteld. Het beeldkwaliteitsplan beschrijft de gewenste beeldkwaliteit van de bebouwing en de buitenruimte en bevat toetsbare criteria. Het is een verbindend element tussen landschap, architectuur en stedenbouw. In het beeldkwaliteitsplan voor De Compagnonswijk zijn criteria opgenomen voor:
- de plaatsing en hoofdvorm van de wooneenheden;
- de aanzichten en opmaak van de bebouwing;
- de zonnepanelen en overige installaties;
- de terreininrichting: beplanting, waterberging, verharding, verlichting.
Hieronder zijn enkele referentiebeelden uit het BKP opgenomen.
3D Beelden
De 3D beelden worden medio september toegevoegd aan de website.
Participatie
Tussen eind oktober 2023 en maart 2024 heeft een participatietraject plaatsgevonden. Naar aanleiding daarvan is het stedenbouwkundig ontwerp op een aantal onderdelen gewijzigd:
De woningen aan de noordzijde zijn opgeschoven in zuidelijke richting, zodat de afstand tot de kwekerij toeneemt (30 m).
- Het hoofdgebouw is verplaatst in zuidelijke richting, zodat het doorzicht vanaf aangrenzende percelen zoveel mogelijk behouden blijft.
- Tussen de bestaande sloot en nieuwe boomsingel aan de westzijde is rekening gehouden met een onderhoudspad.
- Door het opschuiven van de westelijke boomsingel (5 m) kan eventuele hinder door bladafval op aangrenzende percelen voorkomen worden.
Naar aanleiding van de presentatie van het beeldkwaliteitsplan op 27 juni 2024 zijn de volgende afspraken gemaakt:
- Toekomstige kopers worden actief geïnformeerd over het ‘gemengde gebied’ waarin ze komen te wonen.
- Voor omliggende bedrijven is er de mogelijkheid om de vergunde activiteiten- rechten vast te laten leggen in de koopcontracten, waarmee deze door de nieuwe bewoners formeel gerespecteerd worden.
- De exacte wijze van ontsluiten op het Zuideinde wordt in onderling overleg met de gemeente bepaald. Belanghebbenden uit de buurt die hierbij willen aanhaken, kunnen zich melden bij het projectteam of de gemeente.
- Er wordt een 3-D voorstelling gemaakt om het inzicht in het plan voor omwonenden en andere geïnteresseerden te vergroten.
- De initiatiefnemer voert individuele gesprekken met omwonenden over het (doorlopen) planproces, de verdere planuitwerking en specifieke individuele wensen.
- De omwonenden worden via de website en per mail geïnformeerd over de verdere planuitwerking en de daaropvolgende procedure.
De woningen
De combinatie van het relatief kleine aantal woonvolumes en de afmeting van het perceel maken dat een lage dichtheid ontstaat. De gekozen dichtheid sluit aan bij de ambitie om een ontwikkeling met een landschappelijk karakter te realiseren. Hiermee blijft langs het Zuideinde voldoende ruimte onbebouwd om een zachte overgang naar het open landschap te borgen. De dichtheid is in het plan zodanig laag dat het voelt alsof de woningen worden opgenomen in het landschap in plaats van dat het landschap plaats moet maken voor woningbouw.
De term ‘woonvolumes’ wordt hier bewust gekozen om te duiden dat het niet om standaard woningen gaat, maar om een bijzondere en experimentele vorm van woningbouw. De verbijzondering uit zich allereerst in de landschappelijke stedenbouwkundige opzet van het plan, namelijk vrijstaand en landschappelijk wonen met bescheiden private buitenruimtes. De woningen en het woongebouw worden gerealiseerd met een integraal ontworpen en omsloten buitenruimte waardoor voor passanten geen private tuinen waarneembaar zijn. Het resultaat van deze opzet is dat de woonvolumes niet in hun eigen private tuin staan maar dat ze in een open en natuurlijk landschap gesitueerd zijn.
Dat de hiervoor genoemde bijzondere landschappelijke opzet niet zal leiden tot standaard woningbouw-architectuur zal niet verbazen. Hoewel de architectuur nog niet is uitgewerkt, geven de referentiebeelden aan wat de ambitie is.
De bebouwing blijft relatief laag. Eén laag boven het maaiveld, met een bescheiden opbouw en/of een deel onder het maaiveld. De bebouwing is hedendaags en ingetogen. In materiaal- en kleurgebruik zal rekening gehouden worden met de inpassing in het landschap.
De negen woonvolumes kunnen onderling licht verschillen, maar hebben in hoofdopzet dezelfde architectuur en maken tevens allemaal onderdeel uit van hetzelfde concept. Het woongebouw waarin de vier wooneenheden zijn geclusterd, vormt in feite een grotere variant van de acht andere woonvolumes.
Duurzaamheid
Naast de bijzondere stedenbouwkundige opzet en daarop aansluitende architectuur is ook het (semi) off-grid zijn van deze ontwikkeling een ambitie. Het (centrale) woongebouw herbergt naast de vier wooneenheden ook een Virtual Power Plant (VPP). Een VPP, ook wel een virtuele energiecentrale genoemd, is een verzameling van decentrale opwekkingsinstallaties, afnemers en energie opslagsystemen, welke vanaf een centraal punt worden aangestuurd. Het is een nieuw duurzaam energienetwerk, dat slim gebruik maakt van vraag en aanbod van duurzaam opgewekte energie. Door toepassing van een VPP in het centrale woongebouw, vormt dit gebouw het centrum van de energievoorziening voor het gehele plan. Alle acht vrijstaande woningen zullen voor wat betreft de energie voorziening – volgens het principe van ‘BalansWijk’ – op het centrale woongebouw worden aangesloten.
De toepassing van de combinatie van verschillende energie opwekking- en opslagsystemen, maakt dat De Compagnonswijk (semi) ‘off-grid en energieneutraal’ is.
Over ons
De familie Hoeksma-Mulder is de drijvende kracht achter het idee van De Compagnonswijk. Zoon Johan Hoeksma nam in 2021 het initiatief voor het huidige plan, nadat enkele ontwikkelaars de familie hadden benaderd met voorstellen voor een zonnepark en een traditionele woonwijk. Door hun sterke verbondenheid met Appelscha besloot de familie niet op deze voorstellen in te gaan. Wél vormden ze de inspiratie voor het concept van ‘De Compagnonswijk’. De grond is eigendom en Johan grenst met zijn monumentale woning aan de Vaart NZ aan de locatie. Johan is actief betrokken bij de gemeenschap van Appelscha, onder meer door zijn inzet voor diverse dorps- en maatschappelijke activiteiten. Johan is mede-initiatiefnemer van de Historische Wandel- en Fietsroute van RAAF en ambassadeur voor monumenten in de Gemeente Ooststellingwerf. Als ondernemer richt hij zich dagelijks op de optimalisatie en verduurzaming van productieprocessen en de energietransitie in de industrie. Zijn persoonlijke band met het dorp, zijn interesse in monumentale bouw, het concept Bloeizone en zijn professionele betrokkenheid bij de energietransitie vormen samen de basis voor het plan De Compagnonswijk.
Het plan wordt ontwikkeld in samenwerking met verschillende partijen. Buitenplans Projectontwikkeling BV is ingeschakeld voor de ruimtelijke planvorming en planologische procedure. Voor de participatie wordt samengewerkt met TB Noord Advies BV en Louwrens Advies. Het stedenbouwkundig ontwerp is opgesteld door +PEIL, Bureau voor Architectuur en Stedenbouw. Voor het beeldkwaliteitsplan is samengewerkt met BügelHajema Adviseurs.
Contact opnemen
Heeft u vragen over het project ‘De Compagnonswijk’ of wilt u meer weten over dit project. Neem dan contact op via onderstaand formulier. Wij nemen daarna zo spoedig mogelijk contact op.
Vul het formulier volledig in en stel duidelijke vragen. "!!" geeft vereiste velden aanContactformulier